Obserwowany dynamiczny wzrost popularności paralotniarstwa pociąga za sobą rozwój rynku sprzętu używanego – zarówno paralotni, jak i akcesoriów. Pośrednio pociąga to za sobą narastanie niekorzystnego zjawiska – wzrostu liczby kradzieży sprzętu.
W praktyce bardzo rzadko zdarza się, by złodziej dokonywał kradzieży sprzętu dla siebie lub osób najbliższych, najczęściej dokonuje kradzieży w celu sprzedaży sprzętu. Ponieważ złodziejstwo bez paserstwa zmniejszyłoby się do znikomych rozmiarów, chciałbym zaproponować kilka rad, które – być może – uchronią kogoś od zostania ofiarą kradzieży, czy też od zostania paserem nieumyślnym. Rozważania te nie dotyczą oczywiście osób, które nabywają pochodzący z kradzieży sprzęt, zdając sobie dobrze sprawę z jego pochodzenia.
Ponieważ od samej kradzieży raczej trudno jest się uchronić, starajmy się uczynić kradzież nieopłacalną, to jest możliwie jak najbardziej utrudnijmy złodziejowi zbycie sprzętu. Istnieje kilka prostych sposobów :
- oznaczmy sprzęt trwałymi, nieusuwalnymi znakami w miejscach ukrytych i tylko nam znanych,
- nie wozimy dokumentacji sprzętu wraz z nim, np. w kieszeni na klapie plecaka, lecz nosimy niezbędne dokumenty przy sobie, pozostałe, np. instrukcje obsługi, karty gwarancyjne przechowujmy w bezpiecznym miejscu,
- zanotujmy numery seryjne posiadanego sprzętu i jego charakterystyczne cechy ( kolory, rozmiar, zwłaszcza nietypowe uszkodzenia, zarysowania )
- w przypadku kradzieży zgłaszamy niezwłocznie ten fakt na Policji, podając miejsce, czas, okoliczności kradzieży oraz cechy identyfikacyjne sprzętu ( Policja dysponuje bazą danych o rzeczach utraconych, do której zostaną wprowadzone dane sprzętu )
- w przypadku jak wyżej nagłaśniamy ten fakt w środowisku ( grupa dyskusyjna pl.rec.paralotnie, można również pomyśleć o stworzeniu takiej bazy sprzętu utraconego na stronie www) z prośbą o rozglądanie się na startowiskach
- informujemy o kradzieży producenta/dystrybutora sprzętu ( w przypadku wykonywania np. naprawy, przeglądu może nam udać się sprzęt odzyskać, nadto być może dotrzeć do złodzieja i uzyskać naprawienie szkody ).
Niezależnie od tego nie stwarzajmy okazji do kradzieży, np. pozostawiając na startowisku vario wraz z GPS i idąc do knajpy 300 m niżej na piwo, czy zostawiając na widoku w samochodzie ( jeszcze do tego niezamkniętym i niezabezpieczonym ) plecak ze sprzętem z dumnymi napisami, wskazującymi jednoznacznie na jego zawartość.
Pozostaje teraz czekać i mieć nadzieję, że sprzęt zostanie odnaleziony.
Gdy trafimy na osobę, używającą skradzionego nam sprzętu, nie bawmy się w wymierzanie sprawiedliwości samemu. Gdy zidentyfikujemy sprzęt, wzywamy Policje
i przekazujemy jej delikwenta. W razie konieczności ( próba ucieczki ) zatrzymujemy delikwenta siłą i niezwłocznie przekazujemy Policji. Jest to uprawnienie wynikające z przepisów kodeksu postępowania karnego ( tzw. zatrzymanie obywatelskie). Nie wolno próbować wymierzać sprawiedliwości doraźnie samemu, czy też z pomocą kolegów.
Jako pokrzywdzonym przestępstwem przysługuje nam w toku postępowania karnego szereg uprawnień, które pozwolę sobie przytoczyć in extenso :
1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art. 299 § l kpk).
2. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art.51§2kpk).
3. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator ( art.52 kpk ).
4. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 § l kpk). Pokrzywdzony może też w toku postępowania karnego ustanowić swojego pełnomocnika (art. 87 §1 kpk).
5. Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że warunki materialne nie pozwalają mu na poniesienie kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla siebie i rodziny, może złożyć do prokuratora (w postępowaniu przygotowawczym) lub do sądu (w postępowaniu sądowym) wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu (art. 87 § l i 88 § l kpk).
6. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (art. 304 § l kpk). Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo do prokuratora powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (art. 306 § 3 kpk).
7. W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek (art. 12 § 2 kpk). Wniosek może być cofnięty za zgoda prokuratora lub sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej; nie dotyczy to przestępstwa określonego w art. 197 kk (art. 12 § 3 kpk).
8. Jeżeli istnieje uzasadniona obawa użycia wobec pokrzywdzonego, występującego w sprawie w charakterze świadka, przemocy lub groźby bezprawnej może on zastrzec dane swojego miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora. W takim wypadku pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres ( art. 191 § 3 kpk).
9. W razie okazania osoby podejrzewanej, pokrzywdzony może domagać się, aby czynność tę przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną (art. 173 § 2 kpk).
10. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności procesowych w toku postępowania przygotowawczego (art. 315 § l kpk).
11. Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony może być dopuszczony do tej czynności, chyba że, w razie zwłoki zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu. Prokurator może także dopuścić pokrzywdzonego do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 316 § l, art.317 kpk).
12. Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz na wniosek pokrzywdzonego zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią (art. 318 kpk).
13. Pokrzywdzony w toku postępowania przygotowawczego może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 § 3 kpk).
14. Pokrzywdzony uczestniczący w czynnościach podpisując protokół może zgłosić zarzuty co do jego treści (art. 150 § 2 kpk).
15. Pokrzywdzony może żądać odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem (art. 157 § 3 kpk).
16. Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej (art. 147 § 4 kpk).
17. Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku postępowania przygotowawczego przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (art. 156 § l i 5, art. 159 kpk).
18. Pokrzywdzonemu w toku dochodzenia lub śledztwa przysługuje za- żalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia - śledztwa oraz umorzenie postępowania i w związku z tym przysługuje mu prawo przejrzenia akt (art. 306 § l kpk). Pokrzywdzonemu służy ponadto prawo do złożenia zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, które naruszają jego prawa (art. 302 § 2 kpk).
19. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji (art. 320 § l kpk).
20. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi l miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (art. 55 § l i 2 kpk).
21. Pokrzywdzony po wniesieniu aktu oskarżenia aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego może złożyć oświadczenie, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 i 54 kpk) lub powoda cywilnego (art. 62 kpk). Jeżeli wystąpi z powództwem cywilnym w toku postępowania przygotowawczego, może żądać również jego zabezpieczenia (art. 69 § 2 i 3 kpk).
22. Pokrzywdzony, jako oskarżyciel posiłkowy, ma prawo składać wnioski dowodowe, być obecnym na całej rozprawie, zadawać pytania przesłuchiwanym osobom oraz złożyć apelację od wyroku. Jeżeli wyrok został wydany przez Sąd Okręgowy - apelacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata (art. 446 kpk).
23. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego, w którym zgłoszone było powództwo cywilne, pokrzywdzony, w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (art. 69 § 4 kpk).
24. W razie skazania sprawcy za czyn określony w art. 46 kk., pokrzywdzony (lub inna uprawniona osoba) ma prawo zwrócić się do sądu z wnioskiem o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części.
II. Podstawowe obowiązki pokrzywdzonego:
1. Pokrzywdzony zobowiązany jest stawić się na każde wezwanie organu prowadzącego postępowanie (art. 177 kpk).
2. Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego zobowiązany jest on poddać się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym (art. 192 § l i 3 kpk). W przypadku zaistnienia wątpliwości co do stanu psychicznego pokrzywdzonego, sąd lub prokurator może zarządzić jego przesłuchanie z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa (art. 192 § 2 kpk).
3. Pokrzywdzony, zmieniając miejsce zamieszkania lub przebywania, zobowiązany jest powiadomić o tym organ procesowy. W przypadku niezawiadomienia, pisma wysłane pod ostatnim wskazanym adresem uważa się za doręczone (art. 139 § l kpk).
Nie bójmy się tych uprawnień korzystać, dają one duze możliwości odsykania chociażby pieniędzy za skradziony sprzęt !
Paserstwo, czyli nabycie, przyjęcie, przyjęcie na przechowanie przedmiotów, uzyskanych przez kogoś innego w drodze kradzieży, kradzieży z włamaniem, rozboju, przywłaszczenia stanowi przestępstwo. Może być ono popełnione umyślnie – gdy nabywca ma świadomość, że przedmioty pochodząc z przestępstwa i chce je mimo to nabyć, lub wprawdzie nie ma pewności, lecz nabywając je przewiduje i godzi się na to, że pochodzą one z przestępstwa. (art. 291 § 1 kodeksu karnego : Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2 : W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku ). Paserstwo nieumyślne polega na tym, że nabywca wprawdzie nie wie, ze przedmioty te pochodzą z przestępstwa, lecz na podstawie okoliczności towarzyszących transakcji powinien i mógł przypuszczać, że pochodzą one z przestępstwa. ( art. 292 § 1 kodeksu karnego : Kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2 : W wypadku znacznej wartości rzeczy, o której mowa w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. ). Nabywca zwolniony jest od odpowiedzialności karnej ( nie cywilnej ! ) wówczas, gdy nabywając sprzęt dołożył należytej staranności, wymaganej w transakcjach takiego rodzaju. Co to oznacza w praktyce sądowej ?
Aby nie zostać nieumyślnym paserem, przy zakupie sprzętu przestrzegajmy następujących zasad :
- nie kupujmy sprzętu bez dokumentów ( karty paralotni, instrukcji użytkowania i obsługi, karty gwarancyjnej itp. )
- nie kupujmy sprzętu bez oznaczeń identyfikacyjnych lub z takowymi usuniętymi bądź przerobionymi
- sprawdzajmy zgodność oznaczeń identyfikacyjnych widniejących na sprzęcie z oznaczeniami widniejącymi w dokumentach ( oznaczenia te powinny być trwałe, jednak czasem ulegają one starciu w trakcie eksploatacji, co jest np. cechą naklejek znamionowych wariometrów Flytec`a - w takim przypadku numer seryjny vario wyświetla się podczas procedury autotestu po włączeniu urządzenia )
- gdy sprzedającym jest osoba nie znana nam osobiście, nie wahajmy się zażądać od niej dokumentu tożsamości, sprawdzić zgodność fizjonomii ze zdjęciem oraz odpisać danych
- unikajmy tzw. “okazji” – kupno rocznego, prawie nie używanego skrzydła za 800,- zł stwarza uzasadnione podejrzenia co do legalności pochodzenia sprzętu
- nie decydujmy się na zakup od razu, zostawmy sobie czas na sprawdzenie
- w razie wątpliwości udajmy się na Policje celem sprawdzenia w rejestrze rzeczy skradzionych
- zasięgnijmy informacji “u źródła” – producenta czy autoryzowanego dealera.
Przestrzeganie powyższych zaleceń poza możliwościa uniknięcia poważnych kłopotów z wymiarem sprawiedliwości ma również istotne znaczenie dla naszego bezpieczeństwa. Sprzęt z dokumentacją pozwala bowiem przyjąć z dość wysokim prawdopodobieństwem, iż spełnia on wymagania techniczne – czy to norm międzynarodowych ( DHV, AFNOR ) czy krajowych, obowiązujących w kraju producenta, a nie jest np. przedprototypem prototypu wyczynowej paralotni sprzed 8 lat...
Tomasz Kumor