Z alkoholem – etylowym oczywiście – PT Glajciarze niewątpliwie się zetknęli, najczęściej pod postacią piwa, o innych trunkach nie wspominając. Nie będzie to jednak wykład na temat szkodliwości alkoholu jako takiej, tylko na temat prawnokarnych i niektórych innych prawnych konsekwencji latania “z promilami” i łamania zasad bezpieczeństwa w ruchu lotniczym.
Nie jest bowiem prawdą, że – jak to niektóre anarchistyczne kręgi usiłują zasugerować – paralotniarz stoi ponad prawem i wszystko mu wolno. Jak wynika z poniższego tekstu, tak wcale nie jest.
Więc ad rem. W polskim prawie rozróżnia się stan po użyciu alkoholu i stan nietrzeźwości, od których uzależnione są dalsze konsekwencje prawne. Według ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późniejszymi zmianami ) i art. 115 § 16 kodeksu karnego :
- stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1) stężenia we krwi od 0,2 ‰ do 0,5‰ alkoholu albo
2) obecność w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1dm3.
- stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1) stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
2) obecność w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1dm3.
( art. 46 ust. 2 i 3 ustawy ).Gwoli wyjaśnienia,urządzenia do pomiaru stężeniaalkoholu w wydychanym powietrzu i tak są skalowane w promille.
Powszechnie przyjmuje się, iż do osiągnięcia stanu po użyciu alkoholu wystarczy jedno duże piwo, do stanu nietrzeźwości są potrzebne co najmniej trzy. Jednak stężenie alkoholu jest sprawą bardzo indywidualną, zależną od ogromnej ilości czynników ( waga ciała, ilość i rodzaj spożytego posiłku, czas picia, stan psychofizyczny pijącego itp. ).
Dla paralotniarza z punktu widzenia prawa karnego najbardziej istotne są przepisy niżej wymienionych artykułów kodeksu karnego , które przytoczyć trzeba w całości. Gwoli wyjaśnienia :
- umyślność zachodzi wówczas, gdy sprawca chce dokonać czynu zabronionego, bądź wprawdzie nie chce, lecz godzi się na to (np. latając nad ruchliwym lotniskiem komunikacyjnym bez zgody kontroli wprawdzie nie chce zderzenia w powietrzu, lecz godzi się na to, ze może do niego dojść)
- nieumyślność zachodzi wówczas, gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał ( lekkomyślność ) albo mógł przewidzieć ( niedbalstwo ) – dotyczy to w praktyce najczęstszych wypadków, np. w czasie lotu na żaglu pilot nie ustępuje pierwszeństwa i dochodzi do zderzenia.
- katastrofą w rozumieniu prawa karnego jest zdarzenie nagłe, zagrażające życiu lub zdrowiu wielu ludzi bądź mieniu w wielkich rozmiarach ( przekraczającej tysiackrotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia – podawaną przez prezesa GUS )
Art. 173. § 1. Kto sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Spowodowanie katastrofy w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego zagrożenie wynosi od 1 roku 6 miesięcy do 15 lat !!!
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
W przypadku j. w. zagrożenie wynosi od 6 miesięcy do 7 lat 6 miesięcy
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
W przypadku j. w. zagrożenie wynosi od 4 lat do 15 lat !!!
§ 4. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
W przypadku j. w. zagrożenie wynosi od roku do 12 lat !!!
Możliwość opisana w § 1 istnieje chyba jedynie teoretycznie, musiałby to być pilot – kamikadze, który np. chce strącić Boeinga i wlatuje w niego. Bardziej realna jest możliwość opisana w § 2 i 4, gdy np. pilot paralotni trafi niechcący w lecący samolot AN-2 ze skoczkami ...
Art. 175. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. 173 § 1,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Bardzo mało prawdopodobne w praktyce, przepis dotyczący terrorystów, np. gromadzących materiały wybuchowe.
Art. 174. § 1. Kto sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
W przypadku sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego zagrożenie wynosi od 1 roku do 12 lat !!!
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
W przypadku j. w. zagrożenie wynosi od 6 miesięcy do 4 lat 6 miesięcy.
Taki przypadek już jest bardziej realny, zwłaszcza jeżeli chodzi o czyn wymieniony w § 2. Dotyczy to bowiem sytuacji, gdy pilot narusza zasady bezpieczeństwa w ruchu powietrznym – umyślnie bądź nieumyślnie i przez to stwarza sytuację, realnie grożącą powstaniem katastrofy, np. wlatuje bez zezwolenia w ścieżkę schodzenia lotniska komunikacyjnego na drodze lądującego samolotu.
Art. 176. § 1. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w art. 174, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
§ 2. Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 173 § 1 lub 2 sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, jeżeli sprawca dobrowolnie uchylił niebezpieczeństwo grożące życiu lub zdrowiu wielu osób.
Zawsze można z tego skorzystać i uniknąć większych kłopotów.
Art. 177. § 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
W przypadku spowodowania wypadku w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego zagrożenie wynosi od 6 miesięcy do 4 lat 6 miesięcy.
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
W przypadku spowodowania wypadku w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego zagrożenie wynosi od 1 roku do 12 lat !!!
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.
Przypadek, który w praktyce może zdarzyć się najczęściej. Warunkami odpowiedzialności karnej są :
- naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu powietrznym ( umyślne bądź nieumyślne ) – tu uwaga !!! latanie pod wpływem alkoholu lub innego podobnie działającego środka zawsze jest uznawane za umyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa
- powstanie u innej osoby – nie pilota – obrażeń ciała, które według przepisu art. 157 § 1 kk naruszają czynności narządów jej ciała na czas powyżej siedmiu dni ( np. prawie każde złamanie kości, wstrząśnienie mózgu, złamanie nosa z przemieszczeniem ), ciężkich obrażeń, powodujących trwałe kalectwo, ciężkiej choroby długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu lub śmierci
- zasady bezpieczeństwa opisane są w przepisach prawa lotniczego, PL-2, TZWL
- brak odpowiednich uprawnień jest traktowany również jako umyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa
Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że zasady bezpieczeństwa podane w TZWL są powtórzeniem zasad określonych w PL-2 !!! Nie można więc zasłaniać się argumentem, jak wielu to czyni, iż ponieważ uznają TZWL za nieobowiązujące, więc nie dotyczą ich zawarte w nich uregulowania, a ponadto nieznajomość prawa szkodzi. Brak znajomości przepisów nie stanowi żadnego usprawiedliwienia ( ignorantia iuris nocet, jak mawiali starożytni Rzymianie ).
Art. 178. § 1. Skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173, 174 lub 177 znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.
§ 2. Skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173, 174 lub 177 w warunkach określonych w § 1, sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Patrz przeliczenia podane powyżej
Art. 178a. § 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niż określony w § 1,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Uwaga na § 1, Glajciarze z PPG !!! Według prawa karnego paralotnia bez napędu nie jest uważana za pojazd mechaniczny, jako “napędzana” prostymi siłami przyrody – tu wiatrem, przez analogię do żaglówki. Takowa z silnikiem jest już pojazdem mechanicznym.
Art. 179. Kto wbrew szczególnemu obowiązkowi dopuszcza do ruchu pojazd mechaniczny albo inny pojazd w stanie bezpośrednio zagrażającym bezpieczeństwu w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym lub dopuszcza do prowadzenia pojazdu mechanicznego albo innego pojazdu na drodze publicznej przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości, będącą pod wpływem środka odurzającego lub osobę nie posiadającą wymaganych uprawnień,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Przepis ten ( zdanie 1 ) może dotyczyć wykonujących przeglądy okresowe paralotni.
Art. 180. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, pełni czynności związane bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu pojazdów mechanicznych,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Np. kierownicy lotów.
Przepisy powyższe określają typy przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Oprócz wymierzenia kary zasadniczej ( pozbawienia wolności, grzywny, ograniczenia wolności ) sąd może orzec środki karne , którymi zgodnie z art. 39 kk są m. in. :
- zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
- zakaz prowadzenia pojazdów,
- obowiązek naprawienia szkody,
- nawiązka,
- świadczenie pieniężne,
- podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Poniżej podaję, kiedy według kodeksu karnego te środki karne mogą być stosowane :
Art. 41. § 1. Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
§ 2. Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
Przepis, dający teoretycznie podstawę do zakazu prowadzenia przez instruktora działalności, w przypadku, gdy popełnił on przestępstwo w związku z działalnością szkoleniową
Art. 42. § 1. Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.
Jest to przepis, dający sądowi możliwość odebrania karty wyszkolenia paralotniarza i instruktorskich uprawnień
§ 2. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wymienionego w § 1 był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, 174 lub 177.
§ 3. Sąd może orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173 lub 174, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 lub w art. 355 § 2 był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia.
§ 4. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze w razie ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych w § 3.
Dotyczy PPG !!!
Art. 43. § 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozbawienie praw publicznych oraz zakazy wymienione w art. 39 pkt 2 lub 3 orzeka się w latach, od roku do lat 10.
§ 2. Pozbawienie praw publicznych lub zakaz obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia; okres, na który środek orzeczono, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo.
§ 3. Orzekając zakaz określony w art. 42, sąd nakłada obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu; do chwili wykonania obowiązku okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie.
Art. 46. § 1. W razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu, sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części; przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się.
§ 2. Zamiast obowiązku określonego w § 1 sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę.
Jest to możliwość, z której sądy zaczynają coraz skwapliwiej korzystać
Art. 47a. W razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub 355, prowadzącego pojazd mechaniczny, jeżeli był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd orzeka nawiązkę na rzecz instytucji lub organizacji społecznej, do której zadań lub statutowych celów należy świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych.
Sąd na mocy tego przepisu musi zasądzić taką nawiązkę.
Art. 48. § 1. Wysokość jednej nawiązki nie może przekraczać dziesięciokrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w pierwszej instancji.
§ 2. Nawiązka określona w art. 47 § 2 może być orzeczona w wysokości od trzykrotnego do dwudziestokrotnego najniższego wynagrodzenia w czasie orzekania w pierwszej instancji.
§ 3. Nawiązkę określoną w art. 47a orzeka się w wysokości od trzykrotnego do stukrotnego najniższego wynagrodzenia w czasie orzekania w pierwszej instancji.
Art. 49a. § 1. W razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a, sąd orzeka świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 na rzecz instytucji lub organizacji społecznej określonej w art. 47a.
§ 2. Świadczenie pieniężne określone w § 1 nie może przekroczyć dziesięciokrotności najniższego wynagrodzenia w czasie orzekania w pierwszej instancji.
Art. 50. Sąd może orzec w wypadkach przewidzianych w ustawie podanie wyroku do publicznej wiadomości w sposób przez siebie określony.
Np. poprzez publikację – na koszt skazanego – ogłoszenia w prasie, radiu, TV . Co za wstyd ..
To są konsekwencje karne.
Co ciekawe, kodeks wykroczeń również przewiduje konsekwencje za samo prowadzenie pojazdu – mechanicznego – w ruchu powietrznym pod wpływem alkoholu lub podobnie działającego środka, ( i znowu wszystko na pilotów PPG ):
Art. 87. § 1. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu l¹dowym, wodnym lub powietrznym,
podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niż określony w § 1,
podlega karze aresztu do 14 dni albo grzywny.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 lub 2 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.
Również w prawie lotniczym istnieją przepisy dotyczące wykroczeń, i tak :
Art. 92. 1. Kto:
1) wykracza przeciwko przepisom art. 18 ust. 7, art. 19 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 1, art. 34 ust. 1, art. 40, art. 49, art. 52 ust. 1, 2 lub 3, art. 54, przepisom wydanym na podstawie art. 19 ust. 2, art. 22, art. 31 pkt 3, art. 44 ust. 3 lub 4, art. 52 ust. 4, art. 66 pkt 2 albo zarządzeniom wydanym na podstawie art. 59,
Dotyczy to między innymi naruszenia zasad określonych w AIP - Polska i Pl-2, np. niezgłoszenia lotu, lotu w zakazanym obszarze przestrzeni powietrznej, latania pod wpływem alkoholu lub podobnie działającego środka !!!
2) wykracza przeciwko przepisom wydanym na podstawie art. 20 ust. 6, art. 31 pkt 1 lit. b), art. 31 pkt 2, art. ? ust. 3, ( naruszenie zasad eksploatacji statków powietrznych, zasad użytkowania lotnisk ) dotyczącym porządku ruchu lotniczego,
3) nieumyślnie uszkadza lub czyni niezdatnym do użytku lotnisko albo znajdujące się na lotnisku lub poza nim urządzenia, służące do potrzeb ruchu lotniczego,
4) samowolnie wbrew zakazom lub ostrzeżeniom podanym do powszechnej wiadomości przy pomocy tablic ostrzegawczych lub w inny sposób przez zarządzającego lotniskiem wkracza na teren lotniska lub wgania na ten teren zwierzęta gospodarcze
- podlega karze aresztu do 3 miesięcylub karze grzywny do 2.500 zł.
2. Tym samym karom podlega, kto, nie dopełniając ciążącego na nim obowiązku, dopuszcza do popełnienia wykroczeń przewidzianych w ust.1.
3. Orzekanie w sprawach wymienionych w ust. 1 i 2 odbywa się w trybie przepisów o orzecznictwie karno-administracyjnym. Kolegia karno-administracyjne wymierzają w tych sprawach również karę aresztu.
Przepis ustępu 1 daje więc możliwość pociągania do odpowiedzialności również paralotniarzy niezmotoryzowanych, jednak ich sytuacja i tak jest odrobinę korzystniejsza od sytuacji pilotów PPG.
Zakaz prowadzenia pojazdów orzeka kolegium bądź Sąd.
Gdyby ktoś jednak wbrew zakazowi Sądu nadal – pomimo zatrzymania uprawnień – latał, to wisi nad nim kolejna groźba :
Art. 244. Kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności lub prowadzenia pojazdów albo nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany,podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Latając pod wpływem alkoholu lub środków odurzających należy zdawać sobie sprawę z innych równie dotkliwych konsekwencji takiego działania. Otóż stan taki w razie wypadku powoduje odmowę wypłaty odszkodowania takiemu pilotowi, zarówno z tytułu ubezpieczenia OC, jak i ubezpieczeń NW i KL. W przypadku spowodowania szkody i wypłacenia odszkodowania pokrzywdzonemu ( np. innemu pilotowi, który poniósł szkodę cielesna bądź majątkową ) firmy ubezpieczeniowe mają pełny regres, czyli mogą domagać się zwrotu pełnej kwoty wypłaconego odszkodowania ( i domagają się tego w praktyce ). Osoba taka ponosi koszty leczenia własnego, które to koszty nawet w warunkach polskich zaczynają osiągać niebotyczne rozmiary.
Przeciwko członkowi stowarzyszenia ( aeroklubu bądź innego klubu ) może być prowadzone postępowanie dyscyplinarne zgodnie ze statutem danej organizacji, a karą może być nawet pozbawienie członkostwa.
Kończąc ten krótki – z konieczności – rys sytuacji prawnej mam nadzieję, że zmusi do zastanowienia i refleksji.
Tomasz Kumor 2.12.2000