Wyprawa "Atacama 2000" obejmowała działalność andynistyczną, paralotniarską oraz eksploracyjno-naukową w zakresie archeologii andyjskiej. Celem działalności andynistycznej był masyw Cerro El Quimal w północnej części Kordyliery Domeyki oraz wulkany Atacamy. Działalność paralotniarska miała dwa cele: loty indywidualne i w tandemie z dużych wysokości oraz loty użytkowe w celu wykonania dokumentacji fotograficznej stanowisk archeologicznych w rejonie Salaru Atacama. Celem eksploracyjnym były poszukiwania nowych stanowisk archeologicznych w Andach w rejonie działania wyprawy.
W ten sposób cele i program wyprawy nawiązywały do tradycji pierwszych polskich wypraw w Andy argentyńskie i chilijskie (1933/34 i 1936/37).
Rejon działania
Kordyliera Domeyki (Cordillera de Domeyko) położona w północnej części Chile, stanowi łańcuch górski o długości 700 kilometrów równoległy do Kordyliery Andyjskiej (Cordillera de los Andes). Na południu zaczyna się od doliny Rio Paipote i Rio Copiapó i sięga na północy poza Salar Atacama. Kordyliera Domeyki jest przedzielona Salarami Maricunga, Pedernales, Aguilar, Agua Amarga i Atacama na kilka łańcuchów. Jest to jeden z mało poznanych i eksplorowanych regionów górskich Chile. Skąpa literatura przedmiotu wskazuje, że niektóre jego wierzchołki pozostają nadal dziewicze. Mimo iż góry te noszą imię wielkiego Polaka Ignacego Domeyki, do tej pory były odwiedzane przez Polaków sporadycznie, jedynie w południowej części.
Kordyliera Domeyki ciągnie się wzdłuż najbardziej suchej pustyni świata - Atacamy (Desierto de Atacama). Tutaj znajdują się największe chilijskie złoża miedzi (kopalnie Chuquicamata i La Escondida) oraz soli litu, potasu i boraksu (Salary Atacama, Chiu Chiu, Ascotan, Caracote).
Pierwszoplanowym celem wyprawy był najwyższy szczyt północnej części Kordyliery Domeyki - Cerro El Quimal (4278 m npm, wg map chilijskich). Jego rozległy masyw wznosi się nad płaską doliną Salaru Atacama (2300 m npm) i Płaskowyżu Cierpliwości (Llano de Paciencia, 3200 m npm).
Główną miejscowością w tym regionie jest San Pedro de Atacama - największa oaza Salaru o tej samej nazwie. Licząca półtora tysiąca mieszkańców osada stanowi ważny ośrodek turystyczny oraz tranzytowy między Chile a Boliwią i Argentyną. Miasto jest odległe od stolicy II Regionu - Antofagasty o 350 kilometrów. Mieszczące się tutaj Muzeum Archeologiczne im. Gustavo Le Paige, a należące do Instytutu Badań Archeologicznych Uniwersytetu Katolickiego w Antofagaście (UCN), było ośrodkiem wsparcia logistycznego wyprawy.
Przyjęty pierwotnie plan działalności alpinistycznej i archeologicznej na wulkanach między Licancabur i El Tatio uległ zmianie wobec zakazu ze strony wojska (niektóre przełęcze między Chile i Boliwią zostały zaminowane w latach 80-tych). Jako alternatywę wybrano trudno dostępne wulkany Chillique i Lajia, położone na południe od wulkanu Licancabur.
Cele eksploracji archeologicznej zostały ustalone w konsultacji z Instytutem Badań Archeologicznych UCN.
Organizator
Sekcja Paralotniowa Aeroklubu Nowy Targ
Patronat
The Explorers Club - Oddział Polski
Polskie Towarzystwo Studiów Latynoamerykańskich - Oddział w Krakowie
Patronat Honorowy
Dona Anita Domeyko de Salazar - wnuczka Ignacego Domeyki
Pan Andrzej Zabłocki - Prezes Zjednoczenia Polskiego w Chile im. I. Domeyki
Sponsorzy
TFP, British Airways, AIG Amplico Life, Andrzej Bachleda Sport, PZU
Współpraca w Chile
Universidad Católica del Norte w Antofagasta
Museo Arqueológico R.P. Gustavo Le Paige Valque w San Pedro de Atacama
Ilustre Municipalidad de San Pedro de Atacama
Patrullas de Ski de Chile
Dr Enrique Blanco, Major Jorge Quiroz Espinosa
Uczestnicy wyprawy
1. Wojciech Wiltos, kierownik wyprawy, ratownik górski, uczestnik i organizator wypraw w Alpy, góry Azji i Afryki oraz Andy
2. Krzysztof Dudziński, instruktor i wielokrotny mistrz Polski w paralotniarstwie, alpinista, speleolog, producent paralotni (www.airsport.pl)
3. Grzegorz Gaj, reżyser i realizator filmowy (TVP), pilot paralotniowy, płetwonurek, podróżnik, uczestnik wypraw w góry świata
4. Ludwik Huzior, prawnik, podróżnik, pilot paralotniowy, uczestnik wypraw i zawodów międzynarodowych w paralotniarstwie
5. Zdzisław Jan Ryn, lekarz i szef naukowy wyprawy (prof. psychiatrii w Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego), ratownik górski, andynista, uczestnik wypraw w Kaukaz, Hindukusz, Andy, wulkany Meksyku; b. Ambasador RP w Chile i Boliwii; członek The Explorers Club (FI)
6. Andrzej Tylenda, student Uniwersytetu w Poznaniu, fotografik, podróżnik
7. Władysław Vermessy, szef sportowy wyprawy, instruktor paralotniowy I stopnia, alpinista, uczestnik wypraw wysokogórskich w Alpy i Andy
Kalendarium wyprawy
Opracowane na podstawie "Dziennika Wyprawy" oraz "Raportów - Atacama 2000" pomieszczonych na stronie internetowej http://turystyka.interia.pl/atacama2000/
Marzec 2000
11.03 - sobota
Odlot do Londynu i Buenos Aires
Podróż z Nowego Targu, Poznania i Krakowa do Warszawy. Spotkanie uczestników wyprawy na lotnisku Warszawa - Okęcie. Odprawa bagażu. Odlot liniami British Airways (BA) o godz. 16.40 do Londynu. Transfer z lotniska Heathrow na lotnisko Gatwick. O godz. 22.00 odlot liniami BA do Buenos Aires.
12.03 - Niedziela
Przylot do Santiago. Wizyta w Domu Domeyki
Całonocny lot nad Atlantykiem Północnym, Hiszpanią, Wyspami Kanaryjskimi, Afryką Północną i Atlantykiem. Lądowanie w Buenos Aires [lotnisko Iseiza] o godz. 8.05 [czasu miejscowego]. Godzinny pobyt w strefie tranzytowej lotniska. Godz. 9.30 - odlot tym samym samolotem do Santiago de Chile. O godz. 10.15 przelot obok Aconcagua - najwyższej góry obu Ameryk. Przylot do Santiago godz. 10.45 [6 godzin różnicy czasu].
Oczekują: Andrzej Zabłocki - Prezes Zjednoczenia Polskiego w Chile (ZPCh), Juan Manuel Sepulveda - Patrulas de Ski de Chile oraz prof. Claus Behn z Uniwersytetu Chile.
Spotkanie "na szczycie" z Premierem Jerzym Buzkiem i Małżonką na lotnisku w Santiago; Delegacja RP zakończyła wizytę oficjalną w Chile z okazji przekazania władzy prezydentowi Ricardo Lagosowi.
Transfer do hotelu "Angamos" w centrum Santiago.
Godz. 17.00 - wizyta w Domu Domeyki: spotkanie z Anitą Domeyko de Salazar - wnuczką Ignacego oraz z Andrzejem Zabłockim - Prezesem ZPCh. W spotkaniu uczestniczył Rauol Małachowski. Wręczenie nominacji Honorowych Patronów wyprawy, wymiana upominków. Wywiad Anity Domeyko dla TVP i Radia RMF FM.
Godz. 19.30 - Msza św. w intencji Ignacego Domeyki w kościele św. Franciszka - najstarszym kościele Santiago.
Godz. 21.00 - spotkanie towarzyskie w domu Andrzeja Zabłockiego.
13. 03 - poniedziałek
Santiago - sprawy organizacyjne. Wyjazd do Antofagasta.
Przed południem sprawy organizacyjne: przekazanie materiałów promocyjnych Krakowa oraz książek do Universidad de Chile (U), Pontifcia Universidad Católica de Chile oraz do ZPCh, w tym egzemplarzy News Letter Uniwersytetu Jagiellońskiego, zawierających raport z wizyty delegacji miasta Krakowa oraz krakowskich profesorów w Chile w listopadzie 1999 r.; wystąpienie Ambasady RP do chilijskiego MSZ o zezwolenie na działalność alpinistyczną w rejonie przygranicznym; wymiana pieniędzy; wizyta na Patio Domeyki w Uniwersytecie Chile.
Godz. 17.00 - spotkanie z przedstawicielem Polonii Norbertem Obuch-Woszczatyńskim. Wieczorem wyjazd autobusem linii "Tur-Bus" do Antofagasty [1300 km i 19 godzin jazdy.
14.03 - wtorek
Przyjazd do Antofagasta. Narada robocza w Universidad Católica del Norte
Podróż prowadziła przez Los Vilos, La Serena, Caldera i Copiapó. Od Copiapó szosa "Panamericana" prowadzi przez zachodnią część Pustyni Atacama.
W Antofagasta oczekują: Dr Enrique Blanco - lekarz i Jorge Quiroz Espinoza - były wykładowca Wojskowej Szkoły Górskiej w Rio Blanco/Portillo. Biwak na plaży nad Pacyfikiem u podnóża góry Cerro Coloso.
. Po południu narada robocza w Universidad Católica del Norte (UCN) z udziałem dyrektora generalnego prof. Osvaldo Muniza Solari. Temat: program i logistyka eksploracji w zakresie archeologii andyjskiej.
15.03 - środa
Antofagasta: przygotowania kartograficzne, Muzeum Archeologiczne UCN, wywiady prasowe i TV, wizyta w La Portada
Sprawy organizacyjne wyprawy (transport, żywność, baza w San Pedro). W południe zwiedzamy uniwersyteckie Muzeum Geologiczne ze zbiorami paleontologicznymi Atacamy.
Godz. 13.00 - konferencja prasowa z udziałem dziennikarzy El Mercurio oraz Telewizji Krajowej (TVN). Dziennik wieczorny TV zamieścił 10 minutowy reportaż o przygotowaniach do wyprawy, a dziennik Mercurio poświęcił wyprawie całą stronę.
Po południu Dr Enrique Blanco zaprosił uczestników wyprawy do La Portada. Jest to kamienna brama wyrzeźbiona przez fale Pacyfiku w pobliżu klifowego wybrzeża u stóp Cerro Moreno.
16.03 - czwartek
Antofagasta: listy rekomendacyjne UCN do jednostki wojskowej w Calama, wyjazd do San Pedro de Atacama
Przed południem zakupy żywności na dwa tygodnie działalności górskiej. UCN przekazuje nam listy rekomendacyjne dla jednostki wojskowej w Calama. Z Ambasady RP w Santiago otrzymujemy formalne zezwolenie chilijskiego MSZ na działalność w przygranicznym rejonie wulkanów.
O godz. 16.00 dwoma samochodami UCN wyjeżdżamy z Antofagasta do San Pedro de Atacama. O godz. 18-tej przekraczamy Zwrotnik Koziorożca - Trópico de Capricornio. Na linii zwrotnika stoi kamienny obelisk z tablicą. Przed zachodem słońca zwiedzamy Muzeum Kolei w Baquedano oraz Muzeum Saletry. Do San Pedro de Atacama docieramy o godz. 22.00. Biwak obok Muzeum Archeologicznego.
17.03 - piątek
San Pedro de Atacama: konsultacje w Instytucie Badań Archeologicznych, wyjazd do bazy pod Cerro El Quimal
San Pedro de Atacama jest największą oazą na północnym biegunie wielkiego Salaru Atacama. Zamieszkałe przez półtora tysiąca potomków Indian Atacamenos i Diaguitas, stanowi atrakcję turystyczną i ważny punkt tranzytowy
O godz. 15.00 samochodem terenowym UCN wyruszamy w kierunku Cerro El Quimal. Indiański kierowca Timoteo Cruz Salvatierra dopiero za drugim razem trafia do wąwozu Quebrada de los Arieros (Wąwóz Mulników), wyprowadzającego na Płaskowyż Quimal (Llano del Quimal, wys. 3200 m npm). Na skalnych ścianach wąwozu podziwiamy prekolumbijskie petroglify.
Improwizowany biwak na Płaskowyżu Quimal. Tracimy łączność radiową z placówką carabineros w San Pedro de Atacama.
18.03 - sobota
Baza wyprawy. I Polskie Wejście na Cerro El Quimal. "Sanktuarium" na szczycie
Po pokonaniu 80 km bezdroży salaru i płaskowyżu docieramy do podnóża Cerro El Quimal. Założenie bazy.
O godz. 9.30 na El Quimal wyruszają dwa zespoły różnymi drogami: I zespół - W. Wiltos, G. Gaj, L. Huzior, Z. Ryn i A. Tylenda przez ramię południowo-wschodnie. Na główny wierzchołek weszli: W. Wiltos (godz. 13.45), Z. Ryn (godz. 14.45) i G. Gaj (godz. 15.15). A. Tylenda wycofał się na początku, a L. Huzior 150 m od szczytu; II zespół - Wł. Vermessy i K. Dudziński ramieniem wschodnim wyprowadzającym na główny wierzchołek; wejście na szczyt Wł. Vermessy (godz. 14.00), K. Dudziński (godz. 14.30).
Pierwsze polskie wejście na El Quimal dedykujemy Anicie Domeyko.
Na głównym wierzchołku napotykamy trzy konstrukcje kamienne typu "sanktuarium" z licznymi fragmentami ceramiki. Wykonujemy pomiary wysokości i ustalamy położenie głównego wierzchołka przy użyciu GPS. Dokumentacja fotograficzna i filmowa. Powrót do bazy około 19.30. Wszyscy doświadczyli lekkich objawów choroby górskiej, był to bowiem pierwszy kontakt z dużą wysokością.
19.03 - Niedziela
Odpoczynek w bazie. Loty z Cerro El Quimal
W niedzielne przedpołudnie ekipa paralotniarzy pod kierunkiem Wł. Vermessy`ego przeprowadziła próbne loty. Ze względu na układ wiatrów wybrano wschodnie stoki El Quimal. Wykonano trzy loty z wysokości 3600 m. Niemal równocześnie wystartowali Wł. Vermessy, K. Dudziński i L. Huzior. Loty były spokojne i zakończyły się lądowaniem w pobliżu bazy wyprawy. Piloci wynieśli ponownie paralotnie na wysokość 3900 m, aby przygotować loty na następny dzień.
Po południu rekonesans archeologiczny w dolnych partiach El Quimal oraz pobranie próbek geologicznych. W rejonie działania wyprawy pobiera się także okazy porostów do badań prowadzonych w Instytucie Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Biwak pod Cerro El Quimal przy pełni księżyca.
20 marca, poniedziałek
Loty z Cerro El Quimal. Powrót do San Pedro de Atacama
Wykorzystując poranną stabilność wiatrów zrealizowano trzy kolejne loty ze wschodnich stoków El Quimal. Tandem Wł. Vermessy i G. Gaj wykonali lot z wysokości 3900 m, wykonując prace filmowe i ustanawiając kolejny rekord wysokości latania w Andach. K. Dudziński i L. Huzior wykonali loty z wysokości 3600 metrów. Wszystkie loty odbyły się przy zachowaniu wszelkich środków bezpieczeństwa, gdyż zarówno lot jak lądowanie w rozrzedzonym powietrzu odbywają się przy znacznie większych prędkościach.
Powrót do San Pedro de Atacama przez Dolinę Księżyca (Valle de la Luna). Stała baza wyprawy zostaje zainstalowana na kampingu "Buenas Peras", u gościnnego Don Antonio Vilca Chocobar.
21 marca, wtorek
San Pedro de Atacama. Rekonesans stanowisk archeologicznych. Wizyta u Burmistrz - Alcaldesy
Dzień odpoczynku po powrocie z Cerro El Quimal. Pod kierunkiem Santiago Ramos - pracownika Muzeum Archeologicznego, piloci przeprowadzili rekonesans stanowisk archeologicznych w okolicy San Pedro de Atacama. W ramach współpracy naukowej będą one fotografowane z lotu ptaka.
W południe prof. Z. Ryn i W. Wiltos zostali przyjęci przez burmistrz (Alcaldesę) San Pedro de Atacama - panią Sandrę Berna. W dowód uznania dla programu wyprawy pani burmistrz zaoferowała pomoc w realizacji wyjazdu do gejzerów wulkanu El Tatio.
Wieczorna Msza św. w XVI-wiecznym kościółku została odprawiona w intencji polskiej wyprawy.
22 marca, środa
Stanowiska archeologiczne Quitor i Beter. Konflikt z Indianami
Od wczesnego rana cały zespół wyprawy z przewodnikiem Santiago Ramos przeprowadził akcję lotów i fotografowania najbardziej spektakularnego stanowiska archeologicznego - Quitor. Jest to potężna fortyfikacja z okresu przedkolumbijskiego na stokach góry o tej samej nazwie. Po próbnym locie K. Dudzińskiego, stały tandem Vermessy - Gaj wykonał udany lot nad twierdzą i zrealizował plany fotograficzne. Fotografie Quitor z lotu ptaka będą ozdobą muzeum, a także źródłem nowych interpretacji naukowych.
W paraliżującym upale popołudnia przygotowano podobne przedsięwzięcie w środku Salaru Atacama, na wyznaczonym przez archeologów stanowisku Beter. Tutaj przemieścili się w XVI wieku Indianie Atacamenos pod naporem hiszpańskich konkwistadorów. Lot miał się odbyć przy pomocy wyciągarki. Do realizacji zdjęć jednak nie doszło, wobec zdecydowanego protestu miejscowych Indian. Osada Beter pozostanie nadal tajemnicą Indian.
23 marca, czwartek
Gejzery Tatio. Loty w Dolinie Księżyca
Wyjazd z San Pedro de Atacama o godzinie 3.00 rano. Gejzery Tatio należy oglądać o świcie, kiedy temperatura otoczenia jest poniżej zera. Aby dostać się do krateru wulkanu trzeba przekroczyć jego krawędź na wysokości 4700 m npm. Niezwykły spektakl natury trwa 2 godziny. Dziesiątki gejzerów i fumaroli wybucha na wysokość do kilkudziesięciu metrów. Wykonano dokumentację filmową i fotograficzną.
W drodze powrotnej kontynuowano zbiory minerałów i porostów. Po popołudniu dalsze loty i prace filmowe w Dolinie Śmierci (Valle de la Muerte) i Dolinie Księżyca (Valle de la Luna).
24 marca, piątek
Przygotowania do wyprawy na wulkan Chillique
Do San Pedro de Atacama przybywa prof. Osvaldo Muniz z UCN w Antofagasta. W południe narada robocza z udziałem prof. prof. O. Muniza i L. Nuneza na temat programu archeologicznego w rejonie wulkanów. Celem jest weryfikacja podań ludowych o obiektach archeologicznych w rejonie wulkanów Chillique i Lajia oraz eksploracja archeologiczna Kanionu Narodzenia (Quebrada Nascimiento).
25 marca, sobota
Podróż San Pedro de Atacama - Socaire. Założenie bazy w Quebrada Nascimiento
Uzupełniające zakupy żywności. Dwoma samochodami terenowymi przejazd z San Pedro de Atacama przez osady indiańskie Toconao i Socaire w kierunku granicy argentyńskiej (ok. 160 km). Dalej drogą terenową 7.5 km do wylotu Quebrada Nascimiento. Bazę wyprawy zakładamy w głębi malowniczego kanionu nad kanałem wodnym z okresu inkaskiego (!). Prof. Osvaldo Muniz przed powrotem do San Pedro życzy nam powodzenia w "odkrywaniu nowego świata". Przed nami przygoda nieznanego. Droga na wulkan Chillique prowadzi przez Kanion Narodzenia.
26 marca, Niedziela
Przejście Wąwozem Narodzenia - obiekty archeologiczne. Transport żywności i sprzętu na Altiplano (4400 m npm)
Wąwóz na długość kilkudziesięciu kilometrów (od Salaru Atacama na Altiplano, czyli Paskowyż Andyjski). Wchodzimy w zaczarowany świat skalnej Natury. Na każdym kroku fantazyjne formy z różowych lub czerwonych skał: pionowe ściany, liczne groty skalne, formacje przypominające zwierzęta, sylwetki ludzkie lub maszkarony. Co kilkaset metrów fragmenty kamiennej drogi i kanału wodnego Inków, konstrukcje kamienne typu pircas i tamberias [służyły one jako schronienie dla zwierząt i pasterzy indiańskich] oraz okazy prymitywnych narzędzi kamiennych (mortero - rodzaj moździerza). Wąwóz kończy się rozległym cyrkiem z koroną różowych skał, a w nim kolejna tamberia (zespół pirek skalnych). Wąwóz Narodzenia rozwidla się: obie odnogi wyprowadzają stromo na Altiplano. Pozostawiamy ładunki i tego samego dnia powrót do bazy. Upał, suchość powietrza oraz porażająca intensywność słońca. Dokumentacja fotograficzna, filmowa oraz opis stanowisk archeologicznych.
27 marca, poniedziałek
Założenie obozu I u podnóża wulkanu Chillique
4-osobowy zespół (W. Wiltos, Wł. Vermessy, G. Gaj i Z. Ryn) pokonuje w ciągu 8 godzin Wąwóz Narodzenia i przez rozległe przestrzenie Altiplano dociera do podnóża Chillique. Po niezwykle uciążliwym podejściu w palącym słońcu zakładamy obóz I na wysokości 4550 m npm, w pobliżu przełęczy między wulkanami Chillique (5778 m) i Lajia (5793 m). Pokonaliśmy około 25 km odległości i tysiąc metrów wysokości. Biwak pod Krzyżem Południa, pod gołym niebem. Temperatura w nocy spadła do - 10 stopni C. Wyniesione zapasy wody zamarzły w pojemnikach na bryłę lodu.
28 marca, wtorek
Wejście na wulkan Chillique. Próba wejścia na wulkan Lajia. Mit wielkiego tambo
Zespół W. Wiltos, Wł. Vermessy i G. Gaj podejmują atak szczytowy na Chillique. Z wysokości 5200 m wycofuje się G. Gaj. Po 9 godzinach trudnej wspinaczki, o godz. 18.10, zespół szturmowy osiąga szczyt - pierwsze wejście! Drogą radiową przekazują informacje o trzech jeziorach w głębi krateru wulkanu. Pomiary GPS wskazują wysokość 5832 m. Na szczycie nie stwierdzono obiektów archeologicznych. Powrót do obozu I przy użyciu latarek czołowych o godz. 21.20.
Tego samego dnia K. Dudziński osiąga samotnie wysokość 5400 m w partii podszczytowej wulkanu Lajia i wycofuje się na biwak na wys. 4850 m npm.
Prof. Z. Ryn przeprowadza w tym dniu eksplorację archeologiczną u podnóża Chillique, obalając mit o wielkim inkaskim tambo. Kilkuset metrowej długości kamienny mur okazał się tworem naturalnym, bez śladów ingerencji ludzkiej. Nie znaleziono także obiektów archeologicznych w partii szczytowej Lajia.
Polskie wejście na wulkan Chillique wypełniło kolejną białą plamę na mapie Andów.
29 marca, środa
Powrót do bazy. Ponowna próba wejścia na Lajia
Zespół W. Wiltosa po kolejnym biwaku w obozie I wciągu 7 godzin powraca do bazy. W zejściu na stokach wulkanu Lajia zarejestrowano kolejne stanowiska archeologiczne (pircas). Po 4 dniach aptekarskiego dozowania płynów wszyscy cierpią z powodu odwodnienia.
K. Dudziński podczas drugiej próby wejścia na Lajia osiąga kopułę podszczytową, ale z powodu choroby wycofuje się na biwak do Quebrada Nascimiento .
30 marca, czwartek
Powrót K. Dudzińskiego do bazy. Dzień odpoczynku
31 marca, piątek
Loty na paralotni na wysokości 5200 m ze stoków Cerro Lajia
Tandem Wł. Vermessy i G. Gaj w ciągu 6 godzin podchodzą z bazy na przedwierzchołek Cerro Lajia. O godz. 14-j przygotowania do lotu. Z powodu bloków skalnych na wierzchołku oraz porywistego wiatru start następuje ze stromych piargów 7o metrów poniżej. Po starcie nastąpiło gwałtowne wznoszenie paralotni na wysokość 5200 m npm. Odległość 9 km od miejsca startu do lądowania pokonano w ciągu 24 minut. Lądowanie o godz. 14.34 między głazami i kaktusami na sąsiednim od zaplanowanego wzgórzu. G. Gaj sfilmował lot z powietrza. Po raz pierwszy polscy piloci latali na paralotni na rekordowej wysokości 5200 m npm. Lot z Cerro Lajia zakończył działalność wysokogórską w rejonie wulkanów.
Kwiecień
1 kwietnia, sobota
Rekonesans nad Laguna Miscanti. Powrót do San Pedro de Atacama
W sobotę do bazy wyprawy przyjechał kierowca Timoteo Cruz. Przed powrotem do San Pedro de Atacama pojechaliśmy bezdrożami na Altiplano w rejon malowniczych jezior Miscanti i Minique. Stanowią one rezerwat różowych flamingów.
Rozmowy z Indianką Rosa Plaza Cruz oraz najstarszym Indianinem Alberto Tejerina z Socaire nie wyjaśniły, co znaczą słowa Chillique, Miscanti czy Minique... Język Indian Kunza poszedł całkowicie w zapomnienie.
Późną nocą powrót do San Pedro de Atacama.
2 kwietnia, Niedziela
Muzeum Archeologiczne Gustavo Le Paige w San Pedro de Atacama
W ramach współpracy z Instytutem Badań Archeologicznych UCN poznaliśmy zbiory Muzeum w San Pedro de Atacama. Założone w 1953 roku przez belgijskiego jezuitę Ojca Gustavo Le Paige, liczy obecnie ponad 380 tysięcy obiektów archeologicznych. W 80 "Gabinetach" odtworzono życie codzienne i kulturę dawnych mieszkańców tego regionu. Atrakcją muzeum jest "mumia" La Joven Atacamena, znana jako "Miss Chile". Przeciwko jej wystawianiu skutecznie zaprotestowali miejscowi Indianie. Ogromną wartość posiadają obiekty ze złota z kultury Tiwanaku (Boliwia). Dawny kunszt medyczny reprezentuje kolekcja zdeformowanych rytualnie ludzkich czaszek oraz ponad 500 "tablitas", czyli drewnianych tabliczek służących do używania środka halucynogennego z drzewa Sevil (Anaderantera). Na niektórych tabliczkach znajdują się wyobrażenia tzw. "sacrificadores", czyli osób uprawnionych do składania ofiar ludzkich w celach rytualnych.
Wyniki naszych eksploracji na dużych wysokościach oraz dokumentacja fotograficzna z lotu ptaka poszerzą wiedzę archeologiczną oraz wzbogacą zbiory muzeum.
3 kwietnia, poniedziałek
Loty nad Salarem Atacama - dokumentacja fotograficzna osady Peine
Wytypowane do fotografii z powietrza stanowisko archeologiczne "Pueblo viejo" znajduje się 100 km na południe od San Pedro de Atacama, na południowym skraju Salaru (wysokość 2420 m npm). Obecną osadę Peine, zamieszkałą przez około dwustu mieszkańców, zbudowano obok dawnej osady. Okoliczne wąwozy i groty są znane z prehistorycznych rysunków naskalnych.
Wł. Vermessy i G. Gaj przy asyście pozostałych kolegów wykonali mistrzowski lot na paralotni z użyciem wyciągarki. Wznieśli się na wysokość kilkuset metrów nad "Pueblo viejo" i wykonali serię zdjęć z lotu ptaka.
Tego samego dnia wykonano kilka lotów w Dolinie Księżyca (Valle de la Luna).
4 kwietnia, wtorek
Pożegnanie z Pustynią Atacama. Powrót do Antofagasty
Autobusem linii "Atacama 2000" powrót do Antofagasty. Pustynna trasa przecina Płaskowyż Cierpliwości, Kordylierę Domeyki oraz Grube Góry (Sierra Gorda). Jedynym urozmaiceniem krajobrazu są tzw. Estancje, czyli pozostałości po dawnych kopalniach saletry oraz przydrożne cmentarzyki. W okolicy Calama widać gigantyczne pryzmy odpadów z kopalni Chuquicamata. W Antofagaście Dr E. Blanco i major J. Quiroz podejmują wyprawę ucztą rybną.
5 kwietnia, środa
Konferencja prasowa w Universidad Católica del Norte
Rano zwiedzanie Muzeum Wojny Pacyfiku na terenie garnizonu wojskowego "Esmeralda", a następnie udział w defiladzie wojskowej z okazji rocznicy powstania garnizonu "Exploradores". Po południu konferencja prasowa zorganizowana przez Rektorat UCN z udziałem prof. O. Muniza. Przedstawiony dorobek wyprawy w zakresie alpinistycznym, eksploracyjnym i archeologicznym znalazł oddźwięk w prasie, radio i telewizji. Podczas konferencji przekazano na żywo dla radia RMF FM w Krakowie wywiad z prof. Munize Wieczorem wyjazd autobusem do La Sereny.
6 kwietnia, środa
La Serena: wizyty oficjalne. Krzyż Trzeciego Tysiąclecia w Coquimbo
Po 14 godzinach jazdy docieramy do La Sereny, miasta bliźniaczego Krakowa. Uczestników wyprawy przyjmuje prof. Jaime Pozo Cisternas - rektor Universidad de la Serena (ULS) i Konsul Honorowy RP oraz pani Adriana Penafiel Villafane - Alcaldesa (Burmistrz) La Sereny. Program obejmował zwiedzanie Muzeum Mineralogicznego im. I. Domeyki, wywiad dla miejscowego dziennika "El Dia" oraz wizytę na budowie monumentalnego Krzyża Trzeciego Tysiąclecia w Coquimbo. W uniwersyteckiej kolacji na cześć wyprawy uczestniczył rektor ULS oraz profesorowie, którzy współpracują z polskimi uczelniami.
7 kwietnia, piątek
Dolina El Elqui: Muzeum Gabrieli Mistral, Obserwatorium Astronomiczne Mamalluca
Uczestnicy wyprawy wzięli udział w uroczystościach 111 rocznicy urodzin Gabrieli Mistral - chilijskiej laureatki literackiej Nagrody Nobla. Część oficjalna w Muzeum G. Mistral w Vicuna, a część religijna przy Mauzoleum w Montegrande.
W godzinach popołudniowych wizyta w Obserwatorium Astronomicznym Mamalluca. W grudniu ub. roku podczas wizyty delegacji miasta Krakowa prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Maria Nowakowska nadała imię Mikołaja Kopernika budynkowi tutejszego Planetarium.
O północy wyjazd do Santiago.
8-10 kwietnia, sobota-poniedziałek
Loty na klifie Pacyfiku w Algarrobo
Dwa ostatnie dni poświęcono na loty paralotniowe na klifie Pacyfiku w Mirasol koło nadmorskiego kurortu Algarrobo (120 km od Santiago). Lotniarze spędzili w powietrzu wiele godzin, zdobywając nowe doświadczenie w lotach klifowych.
11 kwietnia, wtorek
Powrót do Polski: Santiago - Buenos Aires - Londyn - Warszawa
11 kwietnia o godz. 14.00 liniami British Airways uczestnicy wyprawy odlecieli do kraju. Przylot do Warszawy nastąpił 12 kwietnia o godzinie 22.00.
Wyprawa "Atacama 2000" była piątą wyprawą o charakterze sportowo-eksploracyjnym w Andy chilijskie. Ze względu na program eksploracyjny w zakresie archeologii andyjskiej wyprawa uzyskała patronat Oddziału Polskiego The Explorers Club oraz współpracę Instytutu Badań Archeologicznych Uniwersytetu Katolickiego w Antofagasta (Chile).
W wyprawie uczestniczyli andyniści, ratownicy górscy, paralotniarze oraz naukowcy. Kierownikiem wyprawy był Wojciech Wiltos, kierownikiem sportowym Władysław Vermessy, a kierownikiem naukowym i lekarzem prof. Zdzisław J. Ryn. Patronal honorowy przyjęli Dona Anita Domeyko de Salazar - wnuczka Ignacego Domeyki i pan Andrzej Zabłocki - Prezes Zjednoczenia Polskiego w Chile im. I. Domeyki.
Cele wyprawy obejmowały działalność andynistyczną, paralotniarską i eksploracyjno-naukową.
Działalność andynistyczna obejmowała masyw Cerro El Quimal w północnej części Kordyliery Domeyki oraz wulkany Atacamy Chillique i Lajia.
Dokonano następujących wejść wysokogórskich:
1. Cerro El Quimal (4.330 m), wejście 18 marca dwoma drogami:
a. ramieniem południowo-wschodnim - zespół W. Wiltos, Z. Ryn i G. Gaj (L. Huzior wycofał się przed szczytem);
b. ramieniem wschodnim wyprowadzającym bezpośrednio na główny wierzchołek - zespół W. Vermessy i K. Dudziński.
2. Wulkan Chillique (5.832 m), wejście 28 marca z przełęczy między Chillique y Lajia - zespół W. Wiltos i Wł. Vermessy (G. Gaj wycofał się z wysokości 5200 m)
3. Cerro Lajia (5.793 m), wejście 18 marca na przedwierzchołek od strony wschodniej - samotnie K. Dudziński. Nie osiągnął głównego wierzchołka z powodu choroby.
1. 20 marca: Lot ze wschodniego ramienia Cerro El Quimal, z wysokości 3600 m - tandem Wł. Vermessy i G. Gaj oraz indywidualnie K. Dudziński i L. Huzior
2. 22 marca: lot nad stanowiskiem archeologicznym Quitor k/San Pedro de Atacama - indywidualnie K. Dudziński oraz tandem Wł. Vermessy i G. Gaj (zdjęcia z lotu ptaka)
3. 31 marca: rekordowy lot z przedwierzchołka Cerro Lajia na wysokości 5200 m - tandem Wł. Vermessy i G. Gaj
4. 3 kwietnia: loty treningowe w Dolinie Księżyca (Valle de la Luna) - Wł. Vermessy, K. Dudziński i L. Huzior oraz lot za wyciągarką nad stanowiskiem archeologicznym Peine "Pueblo viejo" (zdjęcia z lotu ptaka)
5. 9-10 kwietnia: loty na klifie Pacyfiku w rejonie Algarrobo/Mirasol - wielogodzinne loty indywidualne i w tandemie.
Warto podkreślić, że wyprawa zakończyła się szczęśliwie, nie było żadnych wypadków ani poważniejszych zachorowań.
Działalność eksploracyjno-archeologiczna: była realizowana we współpracy z Instytutem Badań Archeologicznych UCN w Antofagasta. Obejmowała dwa kierunki:
a. poszukiwania stanowisk archeologicznych w rejonie wulkanów
b.wykonanie dokumentacji fotograficznej stanowisk archeologicznych w okolicy San Pedro de Atacama.
Zidentyfikowano następujące stanowiska archeologiczne:
1. Cerro El Quimal: trzy konstrukcje kamienne typu "sanktuarium" lub "adoratorium" na głównym wierzchołku
2. Quebrada Nascimiento: na całej długości kanionu liczne dobrze zachowane fragmenty drogi Inków, kanałów wodnych oraz konstrukcje typu pirka i tamberias. W niektórych natrafiono na narzędzia kamienne typu morteros (moździerze)
3. Jednoznacznie wykluczono istnienie kamiennej konstrukcji typu tambo lub tamberia po stronie południowo-zachodniej wulkanu Chillique. "Mur" skalny widoczny z dużej odległości okazał się tworem naturalnym.
Ustalono położenie obiektów archeologicznych, wysokość npm oraz pozycję geograficzną. Wykonano dokumentację fotograficzną i filmową. Wszystkie znalezione stanowiska zasługują na badania specjalistyczne. Wyniki eksploracji wraz z dokumentacją zostaną przekazane Instytutowi Badań Archeologicznych UCN w Antofagasta.
***
Wyprawa ATACAMA 2000 została wysoko oceniona przez Uniwersytet Katolicki w Antofagasta oraz Uniwersytet La Serena. Rektor UCN zwrócił się do Ambasady RP w Santiago o pomoc w nawiązaniu instytucjonalnej współpracy ze strona polską.
Charakter i plony wyprawy nawiązały do najlepszych tradycji pierwszych polskich wypraw w Andy (1933, 1937).
Działalność wyprawy była okazją do promocji polskiego alpinizmu, paralotniarstwa i eksploracji naukowej. Wyprawa zyskała żywy oddźwięk w środkach masowej informacji. Uczestnicy wyprawy zostali przyjęci w kilku ośrodkach uniwersyteckich i administracyjnych. Przekazano polskie książki i materiały promujące polską sztukę, naukę i kulturę, zwłaszcza Uniwersytet Jagielloński i Kraków jako stolicę kulturalną Europy 2000.
W imieniu uczestników wyrażam podziękowania sponsorom, patronom honorowym oraz przyjaciołom wyprawy w Polsce i w Chile. Bez ich życzliwości i pomocy wyprawa nie byłaby możliwa.
Kraków - Szczyrk, kwiecień 2000 r.
